2015 – ROSALIE NIEMAND
Toen ze vijf jaar was, werd Liliane S. in een gesticht voor achterlijke kinderen gestopt, want ze was ongewenst. Op haar efde werd ze naar een psychiatrische inrichting voor volwassen vrouwen verplaatst, hoewel ze geestelijk gezond was.
Onder het strenge nonnenregime werd haar hele leven een aaneenschakeling van vernederingen, psychische martelingen, angst en onnoemelijk veel verdriet.
Vijftig jaar lang was ze niemand en mocht ze niemand zijn. Lees meer onder "Info"
Op 28 oktober 1932 bevalt Anna, een 22-jarige alleenstaande moeder, van een dochter. Liliane Stijnen is geboren. Een naam zoals vele anderen, een naam die weinig bekendheid krijgt. Dat verandert wanneer auteur Elisabeth Marain in 1988 haar levensverhaal publiceert. Liliane Stijnen wordt plots beroemd onder haar pseudoniem Rosalie Niemand. Het is een boeiend maar weinig vrolijk levensverhaal dat opgetekend wordt.
Op haar vijfde wordt Rosalie Niemand opgenomen in een gesticht voor achterlijke kinderen in Namen. Ze is amper elf jaar oud als ze in december 1943 verhuist naar een psychiatrische inrichting in Duffel. Het klinkt vandaag onwaarschijnlijk, maar Rosalie zal er bijna veertig jaar wonen. En dat terwijl er geen medische grondslag is voor deze extreem lange opname. Rosalie Niemands grootste probleem was dat ze niet paste in het toekomstbeeld van haar moeder.
In januari 1976 verschijnt een Koninklijk Besluit dat het aantal gesubsidieerde plaatsen in langdurige psychiatrische zorg beperkt tot 2,25 plaatsen per duizend inwoners. De instellingen zijn verplicht elke patiënt opnieuw te evalueren en lichtere gevallen snel naar een zelfstandige woonsituatie te begeleiden. Rosalie Niemand behoort tot deze groep en kan na 38 jaar wonen in de instelling op 1 september 1981 ontsnappen uit de psychiatrie.
In 1988 verschijnt haar levensverhaal. De samenleving is met verstomming geslagen. Hoe kan dit gebeuren? Dit past toch niet bij ons niveau van beschaving? Het verhaal van Rosalie Niemand krijgt ruime bekendheid. Een aantal jaren later komt er een vervolg over haar zoektocht naar zelfstandig leven, opgetekend door Jan Vanhaelen. Rosalie trekt het land door met spreekbeurten en haar levensverhaal wordt door het Mechels Miniatuurtheater omgewerkt tot een toneelvoorstelling.
De ervaringen van Liliane Stijnen staan symbool voor een aantal ontwikkelingen in de geestelijke gezondheidszorg. Zo is er de overgang van langdurige opname naar vermaatschappelijking van de zorg en nadruk op langer zelfstandig wonen. Een opname van bijna veertig jaar is nu zonder zeer ernstige redenen niet meer denkbaar. Rosalie Niemand staat ook symbool voor de invloed van beleid op hulpverlening. Een KB zorgt voor minder subsidiëring en plots kan Rosalie Niemand toch zelfstandig wonen. Of hoe subsidiestromen de aard van de hulpverlening bepalen. En tenslotte staat haar verhaal symbool voor de invloed die schandalen (en dan vooral diegene die in de media aandacht krijgen) hebben op beleid en hulpverlenen.
Rosalie Niemand is niet uniek. In hetzelfde jaar dat haar levensverhaal gepubliceerd wordt, komt in Nederland het verhaal van Jolanda Venema in de schijnwerpers. Weer een langdurige opname gepaard met dwang en drang. Eenzelfde situatie doet zich voor in 2011 wanneer het verhaal van Brandon op de televisie komt: al drie jaar opgesloten en ter bescherming van zichzelf en zijn omgeving vastgeketend.
Bron: CANON, Sociaal werk Vlaanderen, Jan Steyaert, 27 juli 2014.
Elisabeth Marain
Elisabeth Marain werd geboren in 1943 en groeide op in een streng traditioneel katholiek milieu. Haar vader was zeeloods en later kapitein op de lange omvaart. Daarom verhuisde zij met haar ouders naar Berchem. Ze maakte haar middelbare studies niet af omwille van haar onrustige en opstandige karakter. Ze volgde aan de Antwerpse volkshogeschool film- en literatuurgeschiedenis en talen.
Als kind schreef Elisabeth Marain gedichten, dagboeken, kinderboeken, een poppenspel en een roman. In 1979 debuteerde ze met Het tranenmeer. Daarna volgde Een mond van zand en maakte ze een aantal reisreportages en kinderboeken.
In 1988 schreef ze Rosalie Niemand. Via de vriend van haar zoon had ze Liliane Stijnen leren kennen en schreef ze het verhaal van deze vrouw in een boek dat later voor toneel werd bewerkt.
Elisabeth Marain behaalde met Rosalie Niemand de Prijs van de Vlaamse lezer (1989), de Bip-Bip Hoeraprijs (1989) en de SABAM Prijs voor Letterkunde (1990).
Roger Van Gompel
Wat begon vanuit de lerarenopleiding Nederlands – geschiedenis, namelijk een gebrek aan expressieve vaardigheden, groeide uit tot een hobby. Eerst via allerlei cursussen bij Stichting Lodewijk de Raet, Opendoek enz. naar acteren bij de Reynaertghesellen te Leuven. Daar speelde ik gedurende een tiental jaren, was er actief in het bestuur… Maar zelf creatief bezig zijn met een tekst, die visualiseren bracht me bij het regisseren. Nu al voor de eenendertigste maal bij verschillende verenigingen in het Leuvense, Aarschot en Diest. Op school begon ik met een aantal jonge mensen een eigen toneelgroep.
Bij de Toneelvrienden van de Lo regisseerde ik al ”Weekendparty”, ”De Vrek” en ”Het dagboek van Anne Frank”. ”Rosalie Niemand” wordt alweer een heel mooie herinnering in mijn toneelalbum.
Acteurs en actrices
Medewerkers
Data
2014-2015 was ons 56e speeljaar.
De voorstellingen gingen door op
Parochiezaal Bovenlo Heidebergstraat 268 3010 Kessel-Lo (Leuven)
Leuvense toneelprijzen
In het verslag van de jury van de Leuvense Toneelprijzen, zoals voorgelezen op zaterdag 10 juni 2015 in de Stadsschouwburg te Leuven, vinden we volgende bespreking van onze productie:
Op 30 januari genoten we bij Toneelvrienden DE LO van “ROSALIE NIEMAND”, een stuk van Elisabeth Marain, in een bewerking en regie van Roger Van Gompel Overweldigend mooi vonden wij dit. Dit waargebeurde verhaal werd doordacht, raak, gevoelig en mooi filmisch naar de scène vertaald. Roger van Gompel toont zich hier een groot regisseur. Deze regie was van zeer hoog niveau. Pijn en onmacht van Rosalie werden schitterend weergegeven. Prachtige timing en geweldig goed gekozen muziek. De liedjes die Rosalie in haar jeugd heeft gekoesterd werden niet perfect maar opmerkelijk raak en gevoelig mooi gebracht. Attributen, make-up, kapsels en kledij waren tot in de puntjes verzorgd en correct. Er werd globaal op een hoog niveau geacteerd met weinig zwakke punten. Naast een schitterende Leen De Vreese, die van ons een nominatie kreeg, zagen we een indrukwekkende Marijke Bollen als Anna, maar vooral als Kadam. Hier verlegde ze haar grenzen en ook die van het publiek dat ademloos toekeek naar deze schrijnende figuur. Technisch was het perfect. Het decor was sober maar heel mooi en functioneel. Iedere scène was een foto waard. De beelden van de verschillende figuren voor en “door het doek” waren zondermeer pareltjes. Een speciale pluim voor licht en klank. Onder leiding van perfectionist Paul Bielen zorgden zij voor de beklijvende sfeer die onontbeerlijk was voor dit stuk. De amateurkring De Lo moet hier weinig of niet onderdoen voor “de beroeps”. Een van de absolute toppers van dit seizoen. Het publiek heeft ten volle meegeleefd en genoten en bedankte daarvoor met een spontane staande ovatie!
Voor de uitreiking van het Fiere Margrietjuweel voor de beste acteerprestatie van het jaar werd Leen De Vreese genomineerd met volgende woorden:
De eerste nominatie gaat naar Leen De Vreese voor haar rol van Rosalie Niemand in “Rosalie Niemand” van Elisabeth Marain bij De Lo in een regie van Roger van Gompel.
Een kind van vijf wordt opgenomen in een gesticht voor achterlijke kinderen. Wanneer ze elf jaar is wordt ze opgenomen in een psychiatrische inrichting. Daar zal ze bijna veertig jaar wonen. Zonder medische grondslag. Enkel omdat ze niet paste in het toekomstbeeld van haar moeder. Dit waargebeurde verhaal grijpt de mensen bij de keel. Maar het is ongelofelijk moeilijk om dit op een geloofwaardige manier te visualiseren. Een huzarenstukje.
Leen De Vreese heeft dit voor 100 % waargemaakt. Ze wordt in dit aangrijpende levensverhaal niet alleen Rosalie, ze is het ook, een vrouw van vlees en bloed, met goede en minder goede kanten, realistisch, menselijk. In woord, in lied, in lichaamstaal, in expressie toont ze ons de diepe pijn en onmacht. Ze toont ons dat frele, dappere karakter maar ook de intense hoop. Haar hele lijf schreeuwt woede en verdriet uit. Merkwaardige scènes met de strenge zuster Verdanda, prachtig gespeeld door Ann Debecker en vooral met de gestoorde Kadam, subliem gespeeld door Marijke Bollen.
Leen beschikt daarenboven over een zeer goede dictie, een warme klankkleur en een mimiek die boekdelen spreekt. Maar haar prestatie blijft gedragen door intensiteit en soberheid. Een soberheid die alles nog intenser maakt. Na deze prestatie blijft er niet veel meer over. Alleen…. een oerschreeuw….kippenvel….
Een warm applaus voor Leen De Vreese en De Lo.
Uiteindelijk won Leen het felbegeerde Fiere Margrietjuweel 2015.
Klik voor het volledige verslag op deze link: Algemeen Juryverslag