PRODUCTIE 2024 / 2

Tom Lanoye (1958) leeft en werkt in Antwerpen (België) en Kaapstad (Zuid-Afrika). Hij is romancier, dichter, columnist, scenarist en theaterauteur. Hij is een van de meest gelezen en gelauwerde auteurs van zijn taalgebied (Nederland en Vlaanderen), en kind aan huis bij alle grote Europese theaterfestivals. Zijn naam wordt uitgesproken op zijn Frans: /lanwa/. (Uit de website van Tom Lanoye)

In 2015 herwerkt Tom Lanoye voor Toneelgroep Amsterdam Shakespeares King Lear. Hij verschuift context en tijd, en vereenvoudigt de vertelstructuur. De productie benadrukt een genderverschuiving tegenover het werk van de bard: niet alleen wordt de machtsproblematiek vanuit vrouwelijk perspectief getekend, ook de verhoudingen tussen de moeder en haar zonen en schoondochters, weerspiegelen expliciet Freudiaanse motieven.

Lanoye bewaart tegelijk de degelijke plotopbouw van een Shakespeareaanse tragedie en wisselt verzen af met proza. Hij vult zijn dialogen met een rijke beeldspraak. Thematisch besteedt hij veel aandacht aan de dementerende Lear, net als aan de klassieke stormscène, als uitgebreide psychologische katalysator.

“Onze voorstelling is een co-productie met Willighe Vanckenis. We laten hun huisregisseur Jerry Olbrechts aan het woord.”

Over de enscenering van Koningin Lear

Lanoyes speeltekst sprankelt door een grote liefde voor de taal en de structuur van het Elisabethaanse theater. Wij spelen daar in onze enscenering graag op in. Net als in Shakespeares tijd komen de geslachten en leeftijden van de spelers niet per se overeen met die van de personages. In onze productie worden de zeven “rijke” rollen gespeeld door “ouderen”. Oleg, de enige “outsider”, wordt gespeeld door een jonge man. Als u wilt, mag u hier symboliek in zien.

Opvoeringen in Shakespeares theater deden denken aan een spel op een marktplein, in de publieke ruimte. Ook bij ons zit het publiek “rond” het speelveld, als zwijgende, beoordelende confidant. De acteurs spelen als kinderen, vanuit hun fantasie, geholpen door de afwezigheid van rekwisieten. Regelmatig wil Lear vanuit haar ivoren bubbel door de wereld gehoord worden. Dan gebruikt ze een microfoon. Als zij het toestaat, mogen ook anderen erin spreken.

Thematisch leggen we de nadruk op het blootleggen van de identiteiten van elk personage, waardoor “transformatie” hun belangrijkste reis wordt, voor élk van hen. Dat proces gebeurt door de artistieke compositie van de speeltekst, in taal en structurele opbouw. Wij kiezen voor twee bijzondere accenten. De lange stormscène vormt een extreme katalysator, die ieders binnenste naar buiten plooit. Ze is een ontwrichtende duik in het onbekende, diepste innerlijk van de personages. We vroegen KNEPH om de talige opbouw te vervolledigen met een beeldende. Aan gedeelde tafels slaat het publiek aan het babbelen, en als deel van de speelruimte beleeft het de tocht door het donker nog meer mee.

Een tweede katalysator bij de transformaties vormt de muziek. We gebruiken muziek uit het collectief geheugen van een westerse wereld die aan het verdwijnen is: popsongs die je leerde kennen in je jeugd, kietelen de spier van de herinnering. Ze stimuleren een verlangen naar wat je denkt verloren te hebben, of nooit gekregen hebt.